Het radio1 programma 5-Dagen is een week in Valkenburg en praat met bewoners over de watersnood van 2021. Bijna 1,5 jaar na de ramp zijn veel bewoners nog bezig met de schade aan hun woning. Die gevolgen zijn soms traumatisch. Deze pagina geeft een overzicht van mijn indrukken.
Schade
De vochtigheid van de huizen is een probleem. Vaak zijn deze uit het Limburgse mergel opgebouwd. Mergel is erg poreus en absorbeert daardoor extra veel vocht, waardoor het wel 5 jaar kan duren voor een dikke mergelmuur of fundering volledig gedroogd is. Tot die tijd heeft het geen zin om te stucen of te schilderen.
Bij vochtschade gaat het dus niet alleen om een bedrag om iets te herstellen maar ook om een lange periode om een woning te laten drogen. Pastoor Jansen van de Nieuwe Kerk in Valkenburg gaf aan: “In meer dan 75 huizen hier in Valkenburg zijn de gezinnen nog niet teruggekeerd. In het veel kleinere Meerssen zijn 40 huizen nog niet bewoond.
Vaker getroffen
De watersnoodramp komt NIET uit het niets. In Schin op Geul heeft Paul van Meersch zijn huis in 1970 gebouwd en is sindsdien 4 keer overstroomd geraakt vanuit de Geul. Gemiddeld dus 1 keer in de 13 jaar. Destijds wilde hij zijn huis hoger bouwen maar kreeg daarvoor geen toestemming van de gemeente. De ramp van 2021 was het meest extreem.
Hoteleigenaar George Verheij van Hotel Walram in Valkenburg vertelt dat de familie sinds 1940 eigenaar is. Hij heeft al 6-7 keer meegemaakt dat het pand is ondergelopen. Vanuit het schadefonds van het rijk WTS (Wet Tegemoetkoming Schade bij rampen) krijgt hij eenmalig een bedrag van 2 miljoen euro om zijn pand te herbouwen. Vrijwel onder het hele gebouw zit een diepe kelder die natuurlijk erg kwetsbaar is. Daar staan de spullen in opslag die hij nodig heeft op bijzondere dagen.
Er heerst angst, want de geruststelling: de Geul treedt maar eens in de 100 jaar zo erg uit zijn oevers, daar geloven de bewoners hier allang niet meer in. Zeker niet met de steeds extremere weersomstandigheden door de klimaatverandering.
Conclusie
Hoe gaan de bewoners om met risico’s? De overstromingskans van T=100 jaar wordt in een flink deel van het stedelijk gebied ruim overschreden met een kans van T=25 jaar en vaak nog lager. Ik vraag me af of bewoners in die gebieden zich voor de ramp daarvan bewust waren.
Een volgepakte kelder beneden maaiveld in een hoog risico overstromingsgebied langs de Geul. Dat verzin je toch niet? Het is wel te begrijpen dat een dergelijke gebouw niet meer te verzekeren is.
De laatste grote overstroming van hotel Walram was in 1988. Dat is dus ruim 30 jaar geleden en een periode die lang genoeg is om te vergeten. Vreemd is dat er ook in 1987 en 1986 overstromingen zijn geweest en daarvoor in 1976. Inwoners die in de afgelopen periode van 30 jaar in Valkenburg zijn komen wonen weten helemaal van niks en zijn dus helemaal overvallen.
De veiligheid van een gebied uitdrukken in overstromingskans van T=100 jaar is de perfecte manier om mensen niet alert te maken. Je kunt al gauw denken dat je geen 100 jaar (meer) wordt en je dat dus niet gaat meemaken.
Door die kans van 1% per jaar om te rekenen naar een cumulatieve kans over een periode van bijvoorbeeld een mensenleven ontstaat er kental dat mensen meer zal aanspreken. Een cumulatieve kans over een periode biedt bovendien de mogelijkheid om het effect van klimaatontwikkeling daarin te verdisconteren. Een T=100 jaar kan zich bijvoorbeeld gaan ontwikkelen naar een T=20 jaar in 2080. Iemand die op een locatie woont met een T=100 jaar overstromingskans heeft incl klimaatontwikkeling dus 100% kans om dat 1 keer in zijn leven mee te maken.
Als je dan aan bewoner de vraag stelt hoe groot de kans mag zijn dat zijn woning onderloopt dan zal iedereen zeggen nul. Ik denk dat bewoners wel te bewegen zullen zijn om een kans van 5-10% te accepteren. Dan kom je dus uit op een bijbehorende herhalingstijd van T= 2000 jaar.
Het functioneren van de Geul is moeilijk voorspelbaar en mede daardoor zeer risicovol. De gevolgen van die overstromingen zijn veel groter dan in de vlakke rest van Nederland, waar het water zich kan verdelen in een dunne laag over een groot oppervlak. In hellend gebied kunnen de extreme waterhoeveelheden cumuleren tot grote stroomsnelheden en forse waterdieptes die levensgevaarlijk kunnen worden. In plaats van een overstromingskans van T=25-100 jaar zou je daarom eerder moeten denken aan een kans van T=1000-10.000 jaar.
Uitzendingen
– Maandag 7 november in Schin op Geul, Paul van Weersch
– Dinsdag 8 november in Valkenburg, Walram-hotel
– Woensdag 9 november in Valkenburg, bewoners Walram-plein
– Donderdag 10 november in Schin op Geul, waterbestendig huis
– Vrijdag 11 november in het buitengebied van Klimmen, omwalde boerderij